Лічыцца, што калі на працягу года вядзецца рэгулярнае палавое жыццё, не прымяняюцца супрацьзачаткавыя сродкі і пры гэтым не наступіла цяжарнасць, то ёсць нагода падумаць пра бясплоднасць і варта прайсці абследаванне. Вядома, гэта можа быць выпадковасцю і збегам абставінаў, але ўсё ж да ўрача звярнуцца не перашкодзіць.

Па крытэрыях Сусветнай арганізацыі аховы здароўя, бясплоднасць лечыцца лімітаваную колькасць часу. Калі гаворка ідзе пра маладых людзей (да 35 гадоў) з перспектыўнымі формамі бясплоддзя, - не больш за 2 гады. Пры адсутнасці прагрэсу пары прапануюць звярнуцца да дапаможных рэпрадуктыўных тэхналогій. Пацыенткам старэйшым за 38, а асабліва 40 гадоў лячэнне ад бясплоддзя выконваюць на працягу максімум года. Затым - дапаможныя рэпрадуктыўныя тэхналогіі.

Экстракарпаральнае апладненне (ЭКА) - адзін з метадаў дапаможных рэпрадуктыўных тэхналогій для лячэння бясплоддзя. Апладненне яйцаклетак спермай мужа (у некаторых выпадках - донара) адбываецца па-за арганізмам жанчыны ва ўмовах эмбрыяла - лабараторыі. Затым варта працэс падсадцы гатовых эмбрыёнаў з дапамогай спецыяльнага катэтара пад кантролем УГД праз цэрвікальны канал у поласць маткі.

• Шлюбнай пары, у якой маюцца такія прычыны бясплоддзя, як адсутнасць або поўная непраходнасць абедзвюх матачных труб у жанчыны, адзінкавыя сперматазоіды ў мужчыны і інш.;
• шлюбнай пары, якая ўжо пралячылася ад бясплоднасці, але безвынікова.

Першы этап. Пасля таго, як шлюбная пара прайшла абследаванне і падрыхтавана, калі гэта было неабходна, да самой праграмы ЭКА, праводзяць пратакол стымуляцыі авуляцыі. На працягу 8-14 дзён жанчыне робяць ін'екцыі гармонаў у індывідуальнай дазіроўцы, што залежыць ад узросту, дыягназу, стану яечнікаў. Паралельна ажыццяўляецца ўльтрагукавы маніторынг паспявання фалікулаў і яйцаклетак. У натуральным цыкле ў жанчыны фалікул адзін. На фоне гарманальнай стымуляцыі яечнікаў іх вырошчваюць некалькі (8-12), каб атрымаць дастатковую колькасць яйцаклетак.

Другі этап. Хірургічны забор яйцаклетак. Ажыццяўляецца ва ўмовах аперацыйнай пад агульнай унутравеннай анестэзіяй. Атрыманне яйцаклетак з яечніка жанчыны - пункцыя задняга зводу похвы пад агульнай (унутравеннай) анестэзіяй з наступным заборам спелых фалікулаў. Атрыманы матэрыял перадаецца эмбрыёлагам, якія знаходзяць яйцаклеткі пад кантролем мікраскопа.

Трэці этап. Эмбрыялагічны. Уключае: апладненне яйцаклетак сперматазоідамі; вырошчванне эмбрыёнаў (3-5 дзён у мультыгазавых інкубатарах, дзе ўмовы захоўвання набліжаны да тых, якія ёсць у поласці маткі).

Чацвёрты этап. Хірургічная трансплантацыя эмбрыёнаў у поласць маткі. Па беларускім заканадаўстве пацыентцы малодшай за 35 гадоў можна перанесці толькі 2 эмбрыёна. Тры эмбрыёна – тым, хто старэйшы за 35, а таксама ў дачыненні той шлюбнай пары, для каго спроба ўжыць дапаможныя рэпрадуктыўныя тэхналогіі ўжо трэцяя, а дзве папярэднія былі няўдалыя.

Пра працэдуру ЭКА ходзіць мноства міфаў. Адзін з іх пра тое, што трансплантацыя эмбрыёнаў вельмі балючая. На самай справе гэта не так. Працэдура нават не патрабуе анестэзіі. Пад кантролем УГД урачы ўводзяць у поласць маткі кончык катэтара, падсаджваюць эмбрыёны ў яе сярэднюю частку. А далей - воля прыроды і арганізма жанчыны. Ці змогуць яны імплантавацца і стаць цяжарнасцю.

Тыя эмбрыёны, што засталіся, падлягаюць крыакансервацыі або ўтылізацыі.

Пяты этап. Посттрансферная падтрымка эмбрыёнаў. Пацыентцы прызначаюць гарманальныя прэпараты (гестагены), каб дапамагчы імплантацыі і наступленню цяжарнасці.

Праз 14 дзён пасля трансплантацыі эмбрыёнаў жанчына здае аналіз крыві на вызначэнне ў ёй гармона цяжарнасці - ХГЧ (харыанічны ганадатрапін чалавека). Калі ён выяўлены, пацыентка назіраецца ў рэпрадуктолага яшчэ 6-8 тыдняў і працягвае прымаць прэпараты. Калі цяжарнасць не наступіла, іх адмяняюць.

• Наяўнасць супрацьпаказанняў да выношвання цяжарнасці: цяжкая экстрагенітальная паталогія (прыроджаныя і набытыя парокі сэрца, нырачная паталогія ў стадыі дэкампенсацыі і інш.), анкалагічнае захворванне ў анамнезе і інш.;
• калі нельга праводзіць стымуляцыю яечнікаў. У гэтай сітуацыі праводзіцца іншы метад ДРТ - праграма з прымяненнем донарскіх яйцаклетак.

Калі ЭКА немагчыма, урачы могуць рэкамендаваць іншую праграму ДРТ - сурагатнае мацярынства.

Асноўныя беларускія дакументы, якімі кіруюцца медыкі пры правядзенні ЭКА:

Закон Рэспублікі Беларусь «Аб дапаможных рэпрадуктыўных тэхналогіях»

Пастанова Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь ад 19 снежня 2011 г. № 720п 4 / IX

Паглядзець Скампаваць

Пастанова Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь «Аб пытаннях прымянення дапаможных рэпрадуктыўных тэхналогій» ад 24.12.2019 № 124

Паглядзець Скампаваць

Клінічны пратакол «Лячэнне бясплоддзя метадам экстракарпаральнага апладнення» (зацверджаны пастановай Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь ад 24.12.2020 № 115)

Паглядзець Скампаваць

Паняцця «грамадзянскі шлюб» для медыкаў не існуе. Праводзіць працэдуру ЭКА ў Беларусі могуць толькі зарэгістраваныя пары.

Жанчына, якая не знаходзіцца ў законным шлюбе, але якая прагне стаць мамай і якая мае паказанні да правядзення ЭКА, можа патрапіць на працэдуру пры ўмове прымянення донарскай спермы. «Бацька» ў гэтым выпадку невядомы, і ніякіх абавязацельстваў па выхаванні дзіцяці несці не абавязаны. Так званы «грамадзянскі муж» такім донарам выступіць не можа.

Паколькі ЭКА з'яўляецца высокатэхналагічнай працэдурай, падрыхтоўка да пачатку праграмы вельмі сур'ёзная. Абследавацца давядзецца і жанчыне, і мужчыну, і пары ў цэлым.

Акрамя праверак гарманальнага статусу, на гепатыты і ВІЧ, патрабуецца агульнае і спецыяльнае гінекалагічнае абследаванне (УГД органаў малога таза, агульны і біяхімічны аналізы крыві, агульны аналіз мачы, а таксама аналізы на наяўнасць хранічных інфекцый, кальпаскапія, аналізы на інфекцыі, якія перадаюцца палавым шляхам, мазок шыйкі маткі на атыповыя клеткі), электракардыяграма, агляд тэрапеўта і інш.

Мужчыну абавязкова наведаць уролага і здаць спермаграму.

Да прыняцця Закона «Аб дапаможных рэпрадуктыўных тэхналогіях» колькасць падсаджаных эмбрыёнаў не была лімітаваная. Іх падсаджвалі па 3, а то і 4, незалежна ад узросту. Зараз гэтая лічба дакладна вызначана. Жанчынам да 35 гадоў пераносяць не больш за 2 эмбрыёны. Старэйшым за 35 гадоў альбо тым, у каго спроба ЭКА ўжо трэцяя, - 3 эмбрыёны.

У перспектыве развіцця рэпрадукталогіі - пераход да пераносу аднаго эмбрыёна (у асноўным пацыенткам з высокім шанцам наступлення цяжарнасці), значнае зніжэнне працэнта шматплоднасці.

Тэрміны падсадцы эмбрыёнаў вызначаюцца індывідуальна: альбо на 2 і 5 суткі, альбо на 3 і 5 суткі. Звычайна абмяжоўваюцца падсадкай 2-х эмбрыёнаў, паколькі, як правіла, усе падсаджаныя эмбрыёны прыжываюцца. Пры шматплоднасці павялічваецца рызыка страціць цяжарнасць. Пры падсадцы больш за 2 эмбрыёны часта даводзіцца выконваць так званую рэдукцыю (выдаленне) эмбрыёнаў.

Роды адбываюцца як шляхам аперацыі кесарава сячэння, так і праз натуральныя радавыя шляхі. Урачы падтрымліваюць жаданне жанчыны на натуральныя роды ў любым магчымым выпадку. Звычайна пацыенткі пасля ЭКА шпіталізуюцца загадзя, і кансіліум акушэраў-гінеколагаў вырашае, якім чынам лепш правесці роды ў дадзенай канкрэтнай сітуацыі максімальна беражліва для мамы і дзіцяці.

ЭКА не павялічвае і не памяншае частату спадчынных парокаў развіцця. Перад пачаткам пратаколу ЭКА (схема ўвядзення жанчыне лекавых сродкаў для стымулявання авуляцыі і паспявання фалікулаў пры падрыхтоўцы да ЭКА; бывае кароткім: 12-14 дзён і доўгім: 3-4 тыдні) пацыенткі старэйшыя за 35 гадоў, альбо у якіх у сям'і ёсць выпадкі генетычных захворванняў, нараджэння дзяцей з прыроджанай спадчыннай паталогіяй абавязкова кансультуюцца ў генетыка. Праводзяцца аналізы на выяўленне рызыкі спадчынных захворванняў, у т. л. сіндрому Даўна. Калі генетык робіць неспрыяльны прагноз на нараджэнне здаровага дзіцяці, пары могуць прапанаваць іншыя метады дапаможных рэпрадуктыўных тэхналогій. Напрыклад, выкарыстанне донарскай спермы або донарскіх яйцаклетак.

Пры шматплодных цяжарнасцях павялічваецца частата заўчасных родаў. Таму і здараецца з'яўленне на свет дзяцей з малой вагой, якім у наступным патрабуецца выходжванне ва ўмовах аддзялення для неданошаных. Задача сучаснай рэпрадукталогіі – змяншаць шматплоднасць.

Каб атрымаць доступ да праграмы ЭКА, жанчына праходзіць вельмі сур'ёзныя абследаванні і падрыхтоўку. Калі ў выніку яе будзе выяўлена сур'ёзнае хранічнае захворванне, то працэдура ў дачыненні да яе проста не будзе праводзіцца. Калі пацыентка здаровая, то яе арганізм пасля заканчэння цыкла ЭКА хутка адновіцца.

У Законе Рэспублікі Беларусь «Аб дапаможных рэпрадуктыўных тэхналогіях» прапісана, што дадзеная працэдура можа прымяняцца ў адносінах да пацыентак ад 18 да 49 гадоў.

Кошты адрозніваюцца. Напрыклад, У РНПЦ «Маці і дзіцяці» кошт складзе 4-6 тысяч BYN. У камерцыйных цэнтрах кошты вышэйшыя. Калі марыце пра дзіцяці, а такіх сродкаў няма, ёсць выхад. У «Беларусбанку» для гэтай мэты можна адкрыць крэдытную лінію з наступным яе пагашэннем.